نقش کلسیم در گیاه و علائم کمبود آن

کلسیم به صورت پکتات کلسیم در دیواره های سلولی گیاهان استفاده میشود. این عنصر نقش مهمی در تشکیل دیواره سلولی و قابلیت انعطاف پذیری آنها دارد. در تقسیم سلولی و حفظ استحکام سلول و نفوذپذیری غشاء موثر است و بر روی آنزیم ها تاثیر گذار بوده و در فرایند هورمونی دخالت دارد. در استحکام و کیفیت میوه موثر میباشد.

این عنصر با حفظ و پایداری سلول های کیاهی و افزایش قدرت بافت، مانع از ایجاد بسیاری از بیماری های فیزیولوژیکی در محصولات میگردد و علیرغم آنکه خاک های زراعی کشور ما آهکی بوده و کلسیم یکی از فراوانترین عناصر پوسته را تشکیل میدهد، ولی به دلایل متعدد من الجمله حرکت بسیار کند و دشوار در درون گیاه مشکلاتی را برای درختان میوه مخصوصا میوههایی که انبار میشوند و نیزبرخی از محصولات زراعی مانند توت فرنگی، گوجه فرنگی، هندوانه و … ایجاد کرده است.

سئوالات مهم این است که چرا علیرغم آهکی بودن اکثر خاکهای زراعی ایران، برخی محصولات کشاورزی از قبیل هندوانه، گوجه فرنگی، صیفی جات و … عوارض فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم را نشان میدهند؟

در پاسخ به این سئوال، علت را میتوان چنین توضیح داد که حرکت کلسیم در درون گیاهان بسیار کند بوده و به دلیل محصور شدن آن در واکوئل ها حرکت آن در درون گیاه فقط از طریق آوندهای چوبی امکانپذیر میباشد.

کلسیم جذب شده به این طریق در برگها تجمع یافته و به هنگام تجزیه برگی نیز، غلظت کلسیم در برگها به حد کفایت باشد ولی در تابستان که هوا گرمتر میشود و میوه نیز درشتتر نیاز بیشتری به کلسیم دارد، تبخیر از سطح برگ به مراتب بیشتر از سطح میوه ها بوده و به همین دلیل آن مقدار کمی از کلسیم که توسط آوندهای چوبی به میوه میرسد نیز کاهش یافته و علیرغم بالا بودن غلظت کلسیم در برگها (حتی بالاتر از غلظت بحرانی و با حد کفایت میوه) دچار کمبود کلسیم میشود.

غلظت کلسیم در برخی از گیاهان حتی اگر به ده درصد وزن خشک نیز برسد، علائم مسمومیت ایجاد نمی نماید. در سیب و گلابی به خاطر نگهداری آنها به مدت طولانیتر، تاثیر مقدار کلسیم میوه در حفظ کیفیت آن در طول انبارداری نمایانتر است.

به دلیل نقش کلسیم در استحکام دیواره سلولی، میوه هایی که تجمع کلسیم در آنها بیشتر است، قابلیت و طول عمر انبارداری نمایان تر است. به دلیل نقش کلسیم در استحکام دیواره سلولی، میوه هایی که تجمع کلسیم در آنها بیشتر است، قابلیت و طول عمر انبارداری در آنها افزایش مییابد و در کشور ما یکی از علل مهم پائین بودن کیفیت میوه و گلهای شاخه بریده و در نتیجه پائین بودن خاصیت انبارداری آنها، کمی غلظت کلسیم در آنها میباشد.

علائم کمبود کلسیم

•  کمبود کلسیم در میوههای درختان جوان و با افزایش ازت و پتاسیم ظاهر میشود.
•  تغییرات رطویت و آبشویی در طول فصل رشد شدت عوارض کمبود کلسیم را افزایش میدهد.
•  در پایه برگ های دچار کمبود کلسیم نکروز نشان داده میشود. قابلیت تحرک بسیار کم کلسیم، عمده ترین فاکتوری است که برای بیان علائم کمبود کلسیم درگیاه به کار میرود. علائم کمبود کلسیم ممکن است. ضامل پوسیدن میوه های انتهایی گوجه فرنگی (سوختن میوه های بخش انتهایی گوجه فرنگی) سوختن لبه برگ کاهو، قلب سیاه کرفس و مرگ مناطق رشد در بسیاری از گیاهان است. همه علائم، بافت های مرده نکروتیک نرمی را نشان میدهند که به سرعت به سمت مناطق رشد پیش میرود که این امر بیشتر به جابجایی کم کلسیم در بافتهای مربوط است تا ذخیره کم آن در محیط خارج.
• ایجاد نقاط سفید رنگ و شفاف بر روی نوک و مابین رگ برگ ها در مراحل اولیه کمبود، کلروز بین رگبرگی، توقف رشد بوتهها، کوچک ماندن برگ های جوان و خمش حاشیه آن ها به سمت بالا، مرگ مریستن انتهایی، ضخیم و کوتاه شدن ریشه ها، و بیمزه شدن میوه ها، پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی، ایجاد لکه های فرو رفته در گلگاه فلفل.

منبع: سمیه شعبانی